Repetitieschema

RITMIEK 2: PULSE + ACHTSTEN

1. Western Girl (TUBC)
2. Just A Ballad (TUBC)
3. Blinding Lights
4. March Of The Marmots

Aantekeningen voor 26 sept 2025

Ritmiek deel 2

Pulse (vervolg)

Afgelopen week hebben jullie geleerd over de Pulse in de muziek. De pulse, de hartslag van de muziek is de basis van elk muziekstuk. Het geeft richting aan het tempo, aan de plaatsing van de noten en aan de stijl van het stuk. De pulse vind je op verschillende plaatsen:

• Bij de dirigent - pulse in de dirigeerstok
• Bij het slagwerk - bijvoorbeeld in de bassdrum
• In de bas - vaak is de bas nauw verbonden met de pulse
• Metronoom - de metronoom kan je een pulse laten horen via klikjes of piepjes

Het belangrijkste is echter dat je een externe puls in je lichaam leert voelen, zodat we die samen kunnen ervaren en met elkaar kunnen delen tijdens het musiceren. Hierdoor ontstaat eenheid in het orkest. Het kan helpen bij gezamenlijk ademhalen, bij het op tijd inzetten, bij het bepalen van de lengte van een toon etc...

Wat hebben we afgelopen vrijdag gedaan?
Afgelopen vrijdag oefenden we het klappen van de pulse en het plaatsen van achtsten binnen die pulse. Tot slot hebben we met onze voet de pulse proberen vast te houden terwijl we een ritme klapten.

... en deze week?
Deze week oefenen we met het voelen van de pulse in ons lichaam. Moet je te veel nadenken over de pulse dan kan dat de muziek in de weg zitten. Veel handiger is het als je pulse internaliseert. Dat is een andere manier om te zeggen dat je de pulse in het lichaam ervaart.

Voorbereiding op voelen van de puls, deel 1:

Neem een metronoom, zet deze op een 4/4 maat. Stel in op 80 BPM en start de pulse. Volg nu onderstaande schema:

A. Tel hardop mee (1 - 2 - 3 - 4), oefen dit totdat je exact gelijk mee telt met de pulse.

B. Terwijl je blijft tellen klap, tik of knip je mee met je handen of voeten. Pulse, tellen en klap/tik/knip dienen exact gelijk te gaan.

C. Blijf doorgaan met handen of voeten terwijl je nu alleen nog de eerste tel hardop telt en 2, 3 en 4 in je hoofd. Blijf je bewust van de timing: zijn alle tellen in het hoofd gelijk met de metronoom en je lichaam?

Oefen bovenstaande ook op andere tempo's. Neem eens 100 BPM en 120 BPM. Lukt bovenstaande ook op deze tempi?

Ga pas door naar het volgende deel als je bovenstaande oefening goed kunt uitvoeren.

Voorbereiding op voelen van de puls, deel 2:

Als het goed is lukt het inmiddels om samen met de metronoom mee te tellen. De uitdaging nu wordt om de pulse zonder de externe factoren te gaan ervaren.

Hoe doen we dat?
We starten weer met een hoorbare metronoom. Deze metronoom moet echter gedurende de oefening zachter gezet worden. Dit kun je zelf doen maar kan uiteraard ook door iemand anders gedaan worden. Stel de metronoom weer in op 4/4 en 80 BPM en volg onderstaande schema:

A. Tel hardop en beweeg weer mee met de pulse.

B. Tel alleen de eerste tel weer hardop en de rest in het hoofd.

Op dit moment gaan we over tot het steeds meer voelen van de pulse

C. Maak je bewegingen langzaam kleiner. Zie de aanwijzingen hieronder

Voet

Als je jouw voet gebruikt, til deze dan na elke twee maten een beetje minder ver op totdat deze helemaal stil staat terwijl (en dat is belangrijk) je in je spieren van je been de pulse nog voelt.

Klap of tik

Wanneer je klapt of tikt maak je steeds de bewegingen kleiner en meer onhoorbaar totdat je als het ware in het luchtledige knipt of klapt. Belangrijk is dat je de beweging nog voelt in je spieren terwijl je handen of vingers niet meer bewegen.

...En dan nu: de laatste stap
Terwijl je het 'gevoel' bewaart van de pulse wordt de metronoom zachter gezet tot het geluid niet meer te horen is. Tel nu 2 maten in je hoofd en, terwijl je gewoon door blijft tellen, wordt de metronoom weer harder gezet.

Ben je gelijk gebleven?

Als dit niet direct lukt is het geen probleem. Oefen bovenstaande meerdere malen (misschien zelfs weken). Maar onthoudt dit: als het je eenmaal lukt de pulse intern vast te houden dan heb je hier je hele muzikale leven profijt van. Dus het is het echt waard om dit te oefenen en jezelf deze skill te gunnen!

VEEL PLEZIER!

Dan over naar aankomende repetitie

Western Girl

Deze begint mooi op tempo te komen. Blijf oefenen op het ritme en de onderliggende pulse. Voor degene die het betreft oefen de achtsten met de accenten.

slagwerk
De doorgaande snaredrum goed oefenen, de pulse van dit stuk ligt verborgen in de snaredrum, dus die moet superstrak worden uitgevoerd. En zoals vorige week aangegeven: de solo tom-toms moeten precies gespeeld worden zoals ze zijn geschreven. Bij het ritme vanaf maat 19 lekker drivende hi-hat en strakke bassdrum.

melodie
Maat 23 voor de melodie: denk aan de halve noot (2 tellen), de achtste daarna begint precies op de 3e tel.

de laatste 2 maten

Het ritme hier is syncopisch. Dat wil zeggen dat de noten op de tel worden verschoven naar een voorafgaande tel. We zien dit het meest duidelijk gebeuren middenin de maat. De achtste noot op de derde tel (die dus normaal gesproken precies op de derde tel start) zit overgebonden (vastgelijmd) aan de voorgaande achtste op de 2e. Zie hieronder:

Hierdoor begint die noot dus op 2e. Verder schuiven daardoor de andere noten ook op in de maat. Het komt er op neer dat alleen de eerste noot op de tel begint en alle andere noten in de maat 'achter'de tel aankomen.

Je kunt je misschien voorstellen dat een kwartnoot (hoewel niet helemaal hetzelfde) ook genoteerd kan worden als één achtste noot met een achtste rust (samen een kwartnoot) of twee verbonden achtste noten (samen ook een kwartnoot). Hieronder een voorbeeld waarbij de noten anders genoteerd staan maar toch allemaal op hetzelfde moment gespeeld worden:

En wat heb ik hieraan?

Je kunt nu dus die lastige laatste twee maten van het stuk herschrijven. Let maar op! Omdat ik kwartnoten dus op meerdere manieren kan veranderen, wijzig ik het ritme als volgt:

A. Alle kwartnoten worden een achtste + achtste rust.
B. Twee aan elkaar gebonden achtsten vervang ik ook door een achtste + achtste rust.

En dan ziet het ritme er als volgt uit:

Nu is het stuk toch makkelijker te begrijpen? Voor de zekerheid nog even de tellen eronder. En dan is ineens duidelijk dat inderdaad alleen de eerste noot van de tweede maat op de tel staat en verder alle andere noten in die maat achter de pulse aankomen.

Later meer over syncopen en het instuderen hiervan. Hopelijk is het laatste ritme nu verduidelijkt en helpt het je om het ritme te begrijpen en goed uit te voeren.

Just A Ballad

Begeleiding (akkoorden) zoals afgesproken onder één adem. De kwartnoten alleen kort aanzetten met de tong. Of anders gezegd: blaas een noot van 4 tellen en onderbreek deze telkens kort met de tong. Dit geeft het legato effect dat we willen.

Maat 7 is weer een syncope: de noot begint vóór de 2/4 maat al. Wat syncopes lastig maakt is dat je in de war wordt gebracht door af te wijken van de pulse. Oefen vooral het aanzetten van de betreffende noot en dan direct de 1 te voelen op de 2/4 maat. Dat zorgt ervoor dat je weer bewust bent van de pulse. Net voor maat 24 zie je hetzelfde gebeuren.

Rall. aan het eind van het stuk betekent Rallentando. Hier worden we de laatste twee maten van het stuk langzamer. Dit gaat geleidelijk. Wat er als het ware gebeurt is dat de pulse uitgerekt wordt.

Blinding lights

We werken vrijdag aan de muzikale lijnen. Maat 9 (met opmaat)
Maat 25 - de syncopische lijn in fluit, hobo en klarinet.

“Wie geen fouten durft te maken, speelt nooit iets nieuws.”

WIST JE DAT...?

…de klarinet in de 18e eeuw ook wel “de nieuwe trompet” werd genoemd? Mozart was zo dol op de warme klank dat hij er speciaal een concerto voor schreef — één van zijn laatste en beroemdste werken.

Repetitieschema

RITMIEK 2: PULSE + ACHTSTEN

1. Western Girl (TUBC)
2. Just A Ballad (TUBC)
3. Blinding Lights

Aantekeningen voor 03 okt 2025

Ritmiek deel 3

Pulse (vervolg)

Ga deze week eens een aantal nummers op youtube of spotify luisteren en probeer de pulse eens te onderzoeken. Vrijdag doen we dit ook met zijn allen.

Dan over naar aankomende repetitie

Western Girl

Aankomende repetitie gaan we alle partijen even langs. Zijn er nog lastige passages of lastige tonen?

Just A Ballad
Aan dit stuk nog verder werken. We gaan hier deze week een mooi gebalanceerd stu van maken.

“Where words fail, music speaks.”
Hans Christian Andersen

WIST JE DAT...?

Het grootste orkest ooit bestond uit 8.573 muzikanten en werd gevormd door El Sistema in Venezuela. Dit record werd gevestigd in 2021 in Caracas, Venezuela, en toont de kracht van muziek om grote groepen mensen samen te brengen.

Repetitieschema

1. March of The Marmots
2. Western Girl (TUBC)
3. Just A Ballad (TUBC)
4. Blinding Lights

Aantekeningen voor 10 okt 2025

Ritmiek deel 4

Pulse (vervolg)

Ik ervaarde afgelopen vrijdag als een klein feestje. Vanaf de eerste (gesproken) tá tot de laatste noot. We gaan hard vooruit met het opstaporkest en ik denk dat we een mooi programma kunnen laten horen in Landsmeer. Ritmisch gezien gaan de syncopische figuren ook steeds beter lopen in Western Girl en Blinding Lights. Ga zo door!

De opdracht voor deze week is om heel bewust ten minste 5 muzieknummer (70-120 BPM) te luisteren en de pulse afwisselend mee te spreken (tá), klappen en lopen. Hiermee leer je de pulse te voelen en vast te houden.

P.S. Gebruik je metronoom ook eens!

Dan over naar aankomende repetitie

Western Girl

Nog maar een paar puntjes op de i. Blijf geconcentreerd op het ritme, zodat het superstrak blijft klinken (speel vanuit de bas en drums). En kijk nognaals de laatste 2 maten goed na.

Just A Ballad
Aan dit stuk nog verder werken. de balans begint te komen en de expressie in de melodielijnen begint vorm te krijgen.

“In één toon kan een hele wereld schuilgaan.”
Arvo Pärt (1921–2006)

WIST JE DAT...?

Arvo Pärt (1935–nu) is een levende componist uit Estland die bekendstaat om zijn heel eenvoudige, haast stille muziek. In de jaren zeventig stopte hij een tijdlang met componeren omdat hij ontevreden was over zijn eigen stijl.

Na die lange stilte schreef hij in 1976 Für Alina — een piepklein werkje voor piano dat tegelijk een nieuw begin was. Met dit stuk vond hij zijn eigen unieke stijl, de tintinnabuli-muziek, waarin maar een paar tonen klinken maar toch een enorme ruimte, emotie en rust voelbaar is.

Je zou kunnen zeggen dat Für Alina het moment was waarop hij met één toon opnieuw leerde spreken. Luister hierboven naar de muziek.

Repetitieschema

1. Blinding Lights
2. Western Girl (TUBC)
3. Just A Ballad (TUBC)
4. March of the marmots
5. Bella Ciao

Aantekeningen voor 17 okt 2025

Ritmiek deel 5

Pulse - Metronoom

De belangrijkste tool voor een muzikant is toch wel de metronoom. Deze leert je pulse, timing en geeft auditief en vaak ook visueel ondersteuning. Het leren inzetten van de metronoom is daarom echt van belang als je thuis met muziekstukken aan de gang gaat.

Belangrijk bij metronoom-apps op je telefoon

Een telefoon als metronoom is superhandig — maar er is één valkuil: bluetooth.
Bij draadloze oortjes of speakers zit er bijna altijd een kleine vertraging (latency) tussen het geluid en het beeld. Het lichtje op de tel kan dan nét eerder of later komen dan de klik in je oor.

Gevolg: je weet niet meer welke van de twee klopt — en dat is juist verwarrend bij oefenen met timing.

Daarom:

• Gebruik nooit tegelijk zowel het beeld als het geluid als ze niet gelijk lopen. Kies één van de twee:
  • Alleen luisteren naar de klik mét oortje
  • Óf alleen kijken naar de puls op het scherm (zonder geluid)
• Maar het beste is gewoon een bedrade headset gebruiken. Dan loopt alles wél gelijk en kun je beeld én geluid tegelijk vertrouwen.

Extra tip: doe één oortje in en zet het volume nét hard genoeg om de klik te horen.
Speel je strak op de maat? Dan verdwijnt de click in je spel. Zit je ernaast? Dan hoor je hem ineens weer duidelijk — directe feedback!

“Amateurs practice until they get it right. Professionals practice until they can’t get it wrong.”
Vladimir Horowitz (1903-1989) - pianist

WIST JE DAT...?

Het grootste orkest ooit bestond uit 8.573 muzikanten en werd gevormd door El Sistema in Venezuela.

Dit record werd gevestigd in 2021 in Caracas, Venezuela, en toont de kracht van muziek om grote groepen mensen samen te brengen.

Repetitieschema

1. Stan & Stacey
2. Universal Band Collection 5
3. Als we nog tijd over hebben... iets wat we al kunnen :)

Aantekeningen voor 24 okt 2025

Ritmiek deel 6

Pulse en de notenwaarde

We hebben de pulse al goed leren voelen. We hebben geklapt, geteld en gespeeld met de metronoom. Veel van jullie voelen de pulse op zich al aan, en dat is al hartstikke goed!

Toch merken we dat wanneer de muziek wat ingewikkelder wordt, bijvoorbeeld met overbindingen of syncopen, de pulse soms naar de achtergrond verdwijnt. De volgende tel (of eerste tel vd maat) wordt dan niet altijd goed gevoeld, en dan raak je een beetje in de war. Dit is normaal. Het is de volgende stap: leren de pulse actief vast te houden terwijl we soms ervoor of erachter spelen.

Waarom verdwijnt het gevoel van de pulse soms?

• Ritmes zijn niet altijd rechtlijnig: bij syncopen ligt de nadruk vaak op een “tussennootje” of een onverwacht moment. Dan kan je de tel even kwijtraken.
• Overbindingen: een lange noot of overgebonden noten kunnen de volgende tel even verbergen.
• Te veel tegelijk doen: soms ben je nog zo bezig met je eigen partij dat je 'vergeet' de pulse te blijven voelen.

Te snel of te langzaam spelen: wat er echt gebeurt

• Te snel spelen: De muziek wordt vooruitgespeeld, soms zonder dat je het zelf merkt. Je bent een fractie te vroeg in de maat, waardoor de pulse “ontsnapt” en je voor de rest van het orkest uitloopt. Het lijkt alsof je haast hebt, maar eigenlijk verlies je gewoon de interne tel.
• Te langzaam spelen: Hier speel je achter de beat aan. De muziek loopt iets achter, de pulse wordt niet actief vastgehouden, en je raakt uit sync met de anderen. Dirigenten zeggen dan vaak: 'je speelt een beetje 'lui'. Let op dat dit iets anders is dan laid-back spelen. Dit is ook een 'luie' manier van spelen, maar de interne pluse blijft gelijk.

De kern is dus: de pulse moet altijd in je hoofd en lijf blijven, ook als je noten voor of achter de tel aan speelt. Uiteindelijk leer je jezelf corrigeren en snel weer aan te sluiten bij de bestaande pulse.

Hier is de rol van slagwerk en bas ook cruciaal:

• Zij vormen het ritmische anker. Hun pulsen moeten stabiel zijn, zodat de rest van het orkest kan spelen met timing zonder de maat te verliezen.
• Het orkest kan hierdoor spelen “voor” of “achter” de tel, terwijl de pulse als fundament blijft bestaan.

Wat dit betekent voor ons

• Pulse = basis: zelfs als je iets voor of achter de tel speelt, blijft de pulse onzichtbaar maar voelbaar.
• Maat = kader: het geeft structuur en laat zien hoe alle pulsen samenhangen.
• Ritmiek = speelruimte: syncopen, overbindingen, versnellingen of vertragingen zijn creatieve keuzes die altijd terugverwijzen naar de pulse.

Door deze stap te oefenen, leert het orkest niet alleen de pulse vasthouden, maar ook er actief op spelen. Zo klinkt de muziek levendiger, dynamischer en blijft iedereen synchroon, zelfs in ingewikkelde ritmes.

“Een orkest is als een dorp: iedereen heeft zijn rol, en samen wordt het levendig.”

WIST JE DAT...?

🎵 De pianoforte, de voorloper van de moderne piano, werd uitgevonden rond 1700 door Bartolomeo Cristofori in Italië.

Hieronder een filmpje van de oudste piano ter wereld, gemaakt door Cristofori. Je hoort ook één van de eerste sonates ooit geschreven voor deze cimbalo di piano e forte zoals deze officieel heette.

Lastige muziek oefenen...

🎵 Hieronder een filmpje over het oefenen van een lastige passage. Door verschillende ritmes in te zetten kun je de tonen eigen maken. Doe dit steeds sneller en uiteindelijk kun je het stukje spelen.

Let op! De video is van een Japanse docent die een volledige masterclass over de klarinet geeft. Er is geen vertaling bij, maar hij zegt het volgende:

"Hier zijn vijf manieren om een lastige passage te oefenen"

"Oefen de passage in verschillende tempo's en ritmes en speel de noten zo nauwkeurig mogelijk"

Veel succes deze week!